Dit dreigt de verkeerde kant op te gaan: de tegenstrijdigheid van dreigen

Strategisch dreigen doen we allemaal wel eens. Sterker nog, we doen het veel vaker dan we denken en vaak voordat we er erg in hebben. Ouders met kleine kinderen zullen dit direct beamen. “Als je de hond nog één keer aan zijn staart trekt, krijg je straks geen ijsje!” Ook in serieuzere conflicten zetten we dreiging maar al te vaak in als instrument om ons doel te bereiken. Maar is het wel zo’n effectief middel? Helpt het ons daadwerkelijk om ons probleem op te lossen?

De intentie van een strategische dreiging is het veranderen van het gedrag van de ander. Je stelt specifieke eisen en kondigt direct de sanctie aan die uitgevoerd zal worden wanneer er niet voldaan wordt aan de eisen. Ondertussen is het eigenlijk niet je bedoeling om die sanctie uit te voeren. Je gebruikt het als drukmiddel om het gedrag van de ander te beïnvloeden.

Wat we ons vaak niet realiseren, is dat het uiten van strategische dreigingen betekent dat we ons meteen in een vergevorderd stadium van escalatie bevinden. Er is vanaf dat moment al lang geen sprake meer van een oplossingsgerichte situatie. De deur naar “win-win” is met een harde klap dichtgeslagen. Sterker nog, de deur naar lose-lose staat ineens wagenwijd open. Dit zou op zichzelf al genoeg reden moeten zijn om terughoudend te zijn met het inzetten van strategische dreigementen. Maar er is nog een bijkomende reden om het zo lang mogelijk uit te stellen. Dreigen heeft namelijk altijd een paradoxaal effect.

Wanneer Pieter dreigt met een sanctie om Iris ergens van te weerhouden, voelt Iris zich hierdoor geprovoceerd. Het is een regelrechte uitdaging om haar gedrag toch voort te zetten. Ze zal de dreiging dan ook beantwoorden met een “weder dreiging”. Daar komt nog eens bij dat een (weder)dreiging het meest effectief is wanneer het een sanctie betreft die de ander graag wil voorkomen. In dit voorbeeld zal Iris dus dreigen met precies datgene wat Pieter probeerde te voorkomen met zijn oorspronkelijke dreigement.

Ten slotte is geloofwaardigheid nog van essentieel belang. Strategisch dreigen heeft namelijk alleen effect wanneer de tegenpartij gelooft dat je de sanctie daadwerkelijk zult uitvoeren. Wanneer partijen eenmaal “tegen elkaar op gaan dreigen”, zullen zij zich steeds meer moeten vasthouden aan de eisen die ze stellen en sancties die ze aankondigen. Er is geen weg meer terug. Alles om de geloofwaardigheid te behouden en het beoogde effect te kunnen creëren. Dit leidt ertoe dat een of beide partijen zich uiteindelijk gedwongen zullen voelen om het dreigement (gedeeltelijk) uit te voeren. Zo heeft het strategisch inzetten van dreigementen er als vanzelf toe geleid dat precies gebeurt wat voorkomen moest worden.

Het is dus verstandig om het gebruik van dreigementen zolang mogelijk uit te stellen. Je kunt beter nogmaals kritisch kijken naar andere mogelijkheden waarmee je wél je eigenlijke doel kunt bereiken. Want daar gaat het uiteindelijk om, toch?