Woede: een tweederangs emotie

Het lijkt wel alsof iedereen boos en gefrustreerd is tegenwoordig. In het verkeer, aan de lijn bij voetbal en in de rij bij de kassa. Hoewel we het vaak afdoen als een modern verschijnsel, is het alles behalve dat. Seneca, een oude Griekse filosoof uit de allereerste eeuw van onze jaartelling, gaf ons al hele bruikbare handvatten om onze woede te begrijpen en onder controle te houden. Hij was van mening dat woede een tweederangs emotie is. Dat het een oordeel is dat we vormen over de situatie. Wanneer we ons volledig bewust zouden zijn van dat oordeel dat ten grondslag ligt aan onze woede en de opvattingen die in dat oordeel schuilgaan, dan begrijpen we onze woede beter en zouden we zelfs geen woede meer ervaren. Woede is volgens Seneca dus niet irrationeel of oncontroleerbaar, maar volstrekt rationeel én overbodig.

Op zich is dit heel logisch, je moet een probleem nu eenmaal bij de kern aanpakken. Als je wilt dat een caravan de andere kant op gaat, moet je je energie richten op de koers van de auto die hem trekt. Als je je volledig richt op de caravan zal je de richting die hij opgaat als volstrekt oncontroleerbaar ervaren. Maar hoe weet je nu wat de spreekwoordelijke auto is die jouw woede trekt? Volgens Seneca is de voornaamste denkfout die tot woede leidt, een overoptimistisch verwachtingspatroon. We overschatten ons vermogen om te krijgen wat we willen. Als de realiteit afwijkt van wat we verwachten, voelen we ons tekort gedaan en voelen we woede opkomen. Dit verklaart meteen waarom welgestelde mensen relatief meer woede ervaren. Zij zijn er meer aan gewend te krijgen wat ze willen en koesteren daarom hogere verwachtingen.

Woede is dus niets meer dan uiting geven aan het feit dat de realiteit niet in overeenstemming is met je verwachtingen. Maar er is meer. Door woede maak je iets onpersoonlijks ineens persoonlijk. Maar het regent niet speciaal om jouw bruiloft te verpesten, ook al had je nog zo verwacht dat het droog zou blijven. De printer is niet expres stuk gegaan om te voorkomen dat jij je verslag op tijd in kunt leveren, ook al vertrouwde je erop dat hij het gewoon zou doen. Door er woede over te voelen betrek je dergelijke dingen op jezelf, terwijl het objectief gezien helemaal niets met jou te maken heeft. Je kunt je energie er veel beter gebruiken om de realiteit alsnog zoveel mogelijk overeen te laten komen met waar je op hoopte. Met het uiten van je ongenoegen kom je niet dichter in de buurt van je verwachtingen. Sterker nog, het vergroot de afstand alleen maar.

Als jij je dus wilt wapenen tegen je woede, moet je dus je verwachtingen bijstellen.  Wanneer je  bedenkt dat het niet altijd gaat zoals je hoopt, zal je ook die belastende frustraties en woede niet ervaren. Je kunt daardoor al je energie richten op het creëren van een realiteit die zoveel mogelijk in de buurt komt van wat je hoopte. Zo richt je je energie op de koers van de auto, in plaats van de caravan. De caravan gaat dan nog niet altijd precies de juiste kant op, maar het resultaat zal sowieso veel beter zijn!

Hoe rationeel en correct dit ook allemaal ook klinkt, aan het einde van de dag ben je toch ook maar gewoon een mens. Hoe goed we ook ons best doen om realistische verwachtingen te koesteren, iedereen zal zo nu en dan toch overvallen worden door woede. Schaam je niet, het gebeurde zelfs Seneca! Gelukkig geeft Seneca ook hier tips voor.

Tip 1:Door niet meteen te reageren, creëer je tijd en ruimte om te voorkomen dat je woede het van je overneemt en de situatie alleen maar erger wordt. Je kunt op zoek naar de achterliggende verwachting en die alsnog gaan nastreven.

Tip 2:Probeer te glimlachen. Dat klinkt wellicht gek, en geloof me, zo voelt het ook als je het probeert. Maar het werkt! Heb je weleens geprobeerd te glimlachen terwijl je iemand uitgebreid verteld waarom je boos bent? Dit is praktisch onmogelijk. Zodra je glimlacht, zal je boosheid verdwijnen. In die luwte kun je op zoek gaan naar manieren om de auto van richting te veranderen en zal de woede weg blijven.